Ημέρα 11η: Τσερνόμπιλ

Σήμερα θα χωριστούμε σε δύο ομάδες. Η Λίνα με το Βασίλη θα έχουν μία μέρα ελεύθερη στο Κίεβο και ο Κωστής θα επισκεφτεί την περιοχή του Τσερνόμπιλ. Η πρώτη βέβαια δουλειά της Λίνας με το Βασίλη είναι να αγοράσουν ένα ίδιο κινητό με αυτό που μας έκλεψαν εχθές, αφού τίποτα δεν πρέπει να αφήσουμε να μας χαλάσει το κέφι! Ο Κωστής σηκώνεται νωρίς. Θα συμμετέχει στην εκδρομή της Chernobyl Tour, μία από τις παλαιότερες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο. Το ραντεβού είναι στις 7:45, κοντά στο σταθμό των τρένων. Για την εκδρομή αυτή υπάρχουν αρκετοί κανόνες, με έναν από αυτούς να αφορά στην ένδυση. Ο Κωστής φτάνει στην ώρα του φορώντας μακρύ παντελόνι και μακριά μπλούζα, όπως οι κανόνες της εκδρομής το απαιτούν. Ευτυχώς οι θερμοκρασίες της εποχής (γύρω στους 25 βαθμούς) το επιτρέπουν.  Στις 8:00 ακριβώς το λεωφορείο, το οποίο έχει γεμίσει με πάνω από 45 άτομα, ξεκινά. Οι δύο γυναίκες ξεναγοί, η Ίρινα και η Άννα ξεκινούν να μας ενημερώνουν για την εκδρομή αυτή. Το πρώτο και πιο σημαντικό πράγμα αφορά στην ασφάλεια μας. Μας εξηγούν ότι στην εκδρομή αυτή και ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες τους, η συνολική έκθεση στην ραδιενέργεια θα είναι, όσο θα ήταν και σε μία υπερατλαντική πτήση 2 ωρών. Αυτό ήταν βασικό από την αρχή για τον Κωστή, για να επιλέξει την εκδρομή αυτή, αφού σε πολύ κόσμο υπάρχει η αντίθετη αίσθηση. 

Οι δύο γυναίκες εξηγούν πολλά πράγματα, στις 2 περίπου ώρες που κάνει το λεωφορείο να φτάσει στην πρώτη στάση, την πόλη Dytiatky, όπου υπάρχει κανονικός έλεγχος διαβατηρίων. Αφού ελέγχουν οι αστυνομικοί τα διαβατήρια, φοράνε στο λαιμό του κάθε επισκέπτη και ένα μηχάνημα, που μετράει τη συνολική έκθεση στη ραδιενέργεια, για όλη την ημέρα. Η γενικότερη περιοχή της καταστροφής είναι απαγορευμένη. Επιτρέπονται μόνο εργαζόμενοι και τουρίστες. Παράλληλα η περιοχή αποτελείται από δύο ζώνες. Την πρώτη που μπαίνουμε τώρα, με τα επίπεδα ραδιενέργειας σε χαμηλό επίπεδο και την ζώνη ακτίνας 10 χιλιομέτρων με αρκετά υψηλότερο επίπεδο. Το λεωφορείο συνεχίζει για την πρώτη ουσιαστικά στάση, το χωριό Zalissya, το οποίο εγκαταλείφθηκε, και αφέθηκε στο έλεος της φύσης. Η ξεναγός εξηγεί ότι στο χωριό αυτό μπορεί να δει κανείς αφενός το παρελθόν, αφετέρου μπορεί να δει και το μέλλον, πως θα είναι δηλαδή η γη αν οι άνθρωποι πάψουν να ζουν σε αυτή. Το λεωφορείο σταματάει και δίνεται λίγη ώρα για την εξερεύνηση του χωριού. Η εικόνα εγκατάλειψης αλλά και η δύναμη της φύσης που θέλει να πάρει το χώρο της είναι εντυπωσιακή!

Επόμενη στάση η πόλη Τσερνόμπιλ, απ' όπου πήρε το όνομα της η καταστροφή, η οποία είναι μία πολύ παλιά πόλη και κατοικείται σήμερα από ανθρώπους που εργάζονται στην περιοχή. Η ξεναγός αναφέρει ότι στο παρελθόν η πόλη ήταν ένα από τα μεγάλα εβραϊκά κέντρα της περιοχής. Σήμερα στην πόλη υπάρχουν αρκετές εταιρίες που δραστηριοποιούνται εδώ, έτσι η πόλη δεν είναι άδεια. Ο Κωστής κοιτάει συνεχώς το μετρητή Γκάιγκερ, που έχει μαζί του. Οι τιμές που εμφανίζονται είναι κάτω του 0,5 μSv / ώρα, τιμές που θεωρούνται γενικότερα φυσιολογικές. Το λεωφορείο σταματάει και για 30 περίπου λεπτά γίνεται ξενάγηση στην πόλη. Στο πάρκο της πόλης υπάρχουν οι ταμπέλες δεκάδων χωριών και πόλεων που δεν υπάρχουν πλέον λόγω της καταστροφής.

Επόμενη στάση το φυλάκιο Leliv για τον επόμενο έλεγχο διαβατηρίων, πριν την είσοδο στην ζώνη των 10 χιλιομέτρων. Δεν υπάρχει καθυστέρηση και το λεωφορείο κατευθύνεται προς το ραντάρ Duga-1, μία τεράστια κεραία. Ο σταθμός-κεραία, ονομαζόμενος και Ρώσικος Τρυποκάρυδος, παγκοσμίου εμβέλειας, εξέπεμπε τα σήματα του μέσω της ιονόσφαιρας σε όλο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου εκφράστηκαν διάφορες εικασίες, ότι το σήμα κάνει πλύση εγκεφάλου στους ανθρώπους όλης της Γης, ή ότι δημιουργούσε καταστροφικά καιρικά φαινόμενα που έπλητταν τον κόσμο. Η αλήθεια ήταν ότι κατασκευάστηκε για να αφουγκράζεται παγκόσμια τις εκτοξεύσεις πυραύλων. Μέχρι το δυστύχημα του Τσερνόμπιλ κανένας δεν ήξερε που ακριβώς ήταν, ενώ στους χάρτες στην περιοχή αυτή φαίνονταν ότι υπήρχε παιδική κατασκήνωση. Οι ξεναγοί δίνουν 30' για περιήγηση στο χώρο. Εδώ οι μετρητές Γκάιγκερ αρχίζουν να κάνουν σαν δαιμονισμένοι. Έχουν ξεπεράσει το ασφαλές όριο των 0,5 μSv / ώρα και σφυρίζουν όλοι μαζί. Ο Κωστής ρωτάει την ξεναγό, η οποία τον ενημερώνει ότι κατά τη διάρκεια μιας πτήσης η τιμή αυτή είναι 3,0-4,0 μSv / ώρα.

Επόμενη στάση το Kopachi, όπου το λεωφορείο απλά σταματάει για λίγο, χωρίς να κατεβούν οι επιβάτες. Εδώ εξηγεί η ξεναγός φαίνονται οι λοφίσκοι, κάτω από τους οποίους έχουν θαφτεί ολόκληρα σπίτια. Μετά την καταστροφή του Τσερνόμπιλ και για αρκετά χρόνια, έγινε μία πολύ μεγάλη προσπάθεια καθαρισμού όλης της περιοχής. Έτσι όλα τα ξύλινα σπίτια γκρεμίστηκαν και θάφτηκαν, όπως και όλα τα δέντρα της περιοχής. Παράλληλα όλα τα σπίτια και οι κατασκευές από τούβλο πλύθηκαν και καθαρίστηκαν με ένα ειδικό μίγμα νερού και χημικών. Φυσικά το όλο πράγμα κατέληξε στο έδαφος, στο οποίο δεν μπορούν να κάνουν κάτι για τα επόμενα 24000 χρόνια! Το λεωφορείο συνεχίζει και πλησιάζει την εγκατάσταση με τους αντιδραστήρες. Για λίγο σταματάει σε απόσταση 2 χιλιομέτρων για να μπορέσουν οι επιβάτες να φωτογραφήσουν από μακριά το χώρο. Επόμενη στάση η καντίνα για το μεσημεριανό. 

Στην καντίνα του πυρηνικού σταθμού έτρωγαν οι εργαζόμενοι, ενώ σήμερα τρώνε οι επισκέπτες, οι οποίοι ζούνε την εμπειρία αυτή, με το αυθεντικό σοβιετικό φαγητό της εποχής εκείνης. Για την είσοδο στο χώρο απαιτείται ο έλεγχος κάθε επισκέπτη από ειδικό μηχάνημα που εξετάζει την έκθεση του στην ραδιενέργεια. Όλο οι επιβάτες του λεωφορείου περνάνε και παίρνουν από ένα δίσκο για να σερβιριστούν. Το γεύμα είναι δύο χυμοί, σούπα μπορς και χοιρινό με ρύζι. Ο Κωστής το ευχαριστιέται πολύ! Στο συμφωνημένο χρόνο το λεωφορείο ξεκινάει για να πλησιάσει περισσότερο τον αντιδραστήρα Νο 4 όπου έγινε η καταστροφική έκρηξη  στις 26 Απριλίου του 1986. Το λεωφορείο σταματάει 500 μέτρα μακριά του και οι επιβάτες κατεβαίνουν να φωτογραφήσουν τη μεγάλη τσιμεντένια σαρκοφάγο, που από το Δεκέμβριο του 1986 έχει σφραγίσει τον αντιδραστήρα και τα περιεχόμενά του, όπως και το άγαλμα μνήμης που έχει στηθεί μπροστά του. Ο μετρητής Γκάιγκερ δείχνει 0,92 μSv / ώρα! 

Μετά από εύλογο χρονικό διάστημα το λεωφορείο συνεχίζει για την πόλη Prypiat, την πιο προβεβλημένη πόλη μετά το δυστύχημα. Η πόλη του Prypiat χτίστηκε το 1970, συγκεκριμένα για να στεγάσει το προσωπικό και τις οικογένειες, όλων αυτών που εργάζονταν στον πυρηνικό σταθμό. Ήταν μία πόλη θέλγητρο, κάτι σαν την Silicon Valley για τους πυρηνικούς επιστήμονες. Σε αυτή είχαν μαζευτεί οι σπουδαιότεροι επιστήμονες όλης της Σοβιετικής Ένωσης, με πενταπλάσιους μισθούς από τους υπόλοιπους και ανέσεις που δεν φανταζόταν κανένας την εποχή εκείνη. Η πόλη των 50.000 κατοίκων είχε 15 παιδικούς σταθμούς, δεκάδες σχολεία, 3 κολυμβητήρια, 2 γήπεδα ποδοσφαίρου, 1 νοσοκομείο, 1 κέντρο πολιτισμού, κινηματογράφο, 1 σχολή καλών τεχνών, καταστήματα, ένα από τα πρώτα πολυκαταστήματα που εμφανίστηκαν ποτέ στη χώρα και επάρκεια αγαθών που δεν υπήρχε πουθενά αλλού. Ήταν ουσιαστικά ένας παράδεισος, ο οποίος δυστυχώς κράτησε μόνο για 16 χρόνια...

Το λεωφορείο φτάνει και ξεκινάει η ξενάγηση μιας ώρας με τα πόδια μέσα στην πόλη. Αυτά που εντυπωσιάζουν είναι τα εγκαταλελειμμένα κτίρια (η ξεναγός χωρίς να επιτρέπεται προτρέπει την είσοδο για λίγο σε αυτά), το γήπεδο που δεν παίχτηκε ποτέ κανένα παιχνίδι, αφού το πρώτο παιχνίδι ήταν προγραμματισμένο να γίνει την ημέρα της καταστροφής, το Λούνα Παρκ, που επίσης δεν πρόλαβε να κάνει εγκαίνια ποτέ, το εγκαταλελειμμένο πολυκατάστημα, η κεντρική πλατεία που πλέον θυμίζει ζούγκλα και διαφέρει τόσο πολύ   από τις φωτογραφίες της εποχής εκείνης και φυσικά τα hot spots, σημεία δηλαδή μέσα στην πόλη που ο μετρητής γκάιγκερ φτάνει στα υψηλότερα επίπεδα. Στα hot spots η ξεναγός εφιστά την προσοχή όλων. Είναι σημεία, για παράδειγμα ένα σημείο εδάφους, κοντά στο Λούνα Παρκ, όπου προσγειώνονταν τα ελικόπτερα που επιχειρούσαν πάνω από τη στέγη του αντιδραστήρα και λάμβαναν από κάτω τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας, μολύνοντας το έδαφος προσγείωσης. 

Η ξεναγός μιλάει για τους ανθρώπους που εργάστηκαν και εργάζονται με αυταπάρνηση όλα αυτά τα χρόνια εδώ. Υπήρχαν άνθρωποι που ενώ μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο τις ημέρες της κρίσης, το σκάγανε για να γυρίσουν πίσω στο εργοστάσιο και να τελειώσουν ότι δουλειά είχαν αναλάβει. Όλοι αυτοί είναι ήρωες που συντέλεσαν να αποφευχθεί κάθε χειρότερο σενάριο. Η ξεναγός τελειώνοντας μιλάει για την σειρά της HBO που ουσιαστικά ανέδειξε την καταστροφή μετά από τόσα χρόνια και αναφέρει όσα πράγματα δεν έγιναν στην πραγματικότητα, αλλά εξυπηρέτησαν ουσιαστικά το σενάριο της σειράς. Η ξενάγηση τελειώνει. Όλος ο κόσμος είναι εντυπωσιασμένος από όσα έχει δει και ακούσει σήμερα. Η επιστροφή ξεκινάει με στάση στα δύο συνοριοφυλάκια, όπου υπάρχει έλεγχος μόλυνσης από την ραδιενέργεια για όλους τους επιβάτες. Ευτυχώς κανένας δεν έχει υπερβεί τα όρια. Η συνολική ραδιενέργεια που δέχθηκε ο καθένας ήταν 0,003 mSv, κάτι που εξαρχής είχε αναφερθεί. Το λεωφορείο στις 20:30 φτάνει στο Κίεβο. Ο Κωστής ευχαριστεί τις ξεναγούς και με ένα Uber γυρίζει στο σπίτι, όπου τον περιμένουν οι υπόλοιποι. Στην είσοδο του σπιτιού βγάζει τα ρούχα και τα παπούτσια που φορούσε και καλού κακού τα πετάει. Το υπόλοιπο βράδυ διηγούμαστε όλοι την ημέρα που περάσαμε και πέφτουμε όλοι πολύ κουρασμένοι για ύπνο.